Pudel: radosny towarzysz i bystry sportowiec

Pudel to nie tylko przyciągający spojrzenia pies wystawowy i ozdobny oraz doskonały towarzysz. Fikuśna fryzura niejednokrotnie kryje pod sobą ciało i umysł o dużym potencjale do psich sportów.

Historia rasy

Pudle ukształtowały się prawdopodobnie w średniowieczu na obszarze śródziemnomorskim i stamtąd rozprzestrzeniły po całej Europie aż po Rosję. Pierwsze wizerunki tych psów można znaleźć w XV-wiecznym malarstwie francuskim, niemieckim i włoskim. Na tych obrazach pudle były zazwyczaj przedstawiane we fryzurze „na lwa”. Pudle były również często uwieczniane w rzeźbie sakralnej, gdzie symbolizowały wierność. Uważa się, że wywodzą się od kudłatych psów myśliwskich i pasterskich, a jednym z głównych przodków rasy jest pochodzący z Afryki Północnej francuski barbet. W żyłach pudli dużych prawdopodobnie dodatkowo płynie krew chartów, które to dolewki miały miejsce w Rosji Pierwszą pisemną wzmiankę o pudlach można znaleźć w dziele encyklopedycznym „Historia Animalium” (Historia zwierząt) autorstwa szwajcarskiego zoologa Konrada Gesnera, a konkretnie w tomie z 1553 roku.

Już tutaj pojawia się nazwa „pudel”. Słowo to wywodzi się od kałuży i czynności taplania się w wodzie – związane jest z pierwotną użytkowością tych psów. Można tu przeczytać, że pudel to dość duży pies o maści czarnej lub czarno-białej, chociaż Gesner wspomina, że w Niemczech spotyka się również brązowe okazy. Już na wczesnym etapie pudle zaczęto klasyfikować nie tylko pod względem koloru, ale także rozmiaru, jednak na przełomie XVIII i XIX wieku istniały tylko pudle duże i średnie.

Pudel duży jest wyjściową odmianą, chociaż w porównaniu do współczesnych pudli prawdopodobnie oscylował między rozmiarem średnim a dużym. Mniejsze warianty zostały wyhodowane później z tych większych. Pudle miniaturowe zostały oficjalnie uznane dopiero w 1957 roku.

Pudle sznurowe

Swego czasu popularne były pudle sznurowe, o sierści tworzącej dredy. Podczas gdy rozczesywana szata pudla jest miękka, kręta i sprężysta, sierść pudla sznurowego składała się z dredów. Były one lżejsze i cieńsze niż np. dredy komondora. O pudlach sznurowych wspomina m.in. niemiecki kynolog R. von Schmiedeberg, który pisał w 1835 r. o Schaaf Pudel – pudlu owczym, obdarzonym sierścią sfilcowaną, i Schöner Pudel – pudlu pięknym, którego sierść pielęgnowano i który był psem wystawowym. Początkowo sądzono, że pudle sznurowe i wełniste to zupełnie różne rasy, których nie należy łączyć, jednak później zdano sobie sprawę, że różnice wynikają jedynie z odmiennego traktowania i pielęgnacji sierści. R. von Schmiedeberg pisze, że pudle występują w umaszczeniu białym i czarnym, jak również brązowym oraz białym w czarne lub brązowe łaty, ale te trzy ostatnie odmiany były uważane za niepożądane.

Pierwszym pudlem zarejestrowanym przez Brytyjski Kennel Club był właśnie pudel sznurowy. Również pierwszym Championem Anglii był pudel sznurowy, którego sznury miały podobno nawet do 75 cm długości. W wiktoriańskiej Anglii odmiana sznurowa była znacznie popularniejsza. Do 1901 roku tylko dwa pudle o wełnistej szacie zdobyły tytuł Championa Anglii.

Myśliwy i towarzysz

W pewnym okresie Francja, Niemcy i Rosja spierały się o swoją rolę w rozwoju pudli; każdy z tych krajów chciał zarejestrować rasę jako swoją rodzimą i każdy miał własny wzorzec pudla. Ostatecznie za kraj pochodzenia rasy uznano oficjalnie Francję, chociaż dość powszechnie uważa się, że hodowany do polowania duży pudel wywodzi się z Niemiec, a dopiero mniejsze pudle, stworzone jako psy do towarzystwa, są wynikiem francuskiej pracy hodowlanej.

Duży pudel był pierwotnie psem myśliwskim, którego zadaniem było aportowanie zwierzyny z wody. Tradycyjny sposób strzyżenia pudli ma swoje korzenie w praktycznych wymogach pracy wodnej. Psu pozostawiano dłuższy włos wokół ważnych organów wewnętrznych i stawów, aby chronić go przed zimnem. Częściowe golenie sierści miało zapewnić szybkie jej wysychanie, a tym samym zapobiegać przeziębieniom.

Obecnie bardzo wyrafinowana, artystyczna i wymagająca stylizacja szaty służy bardziej zaspokojeniu estetycznego pragnienia piękna niż faktycznym korzyściom praktycznym, ponieważ pozostało bardzo niewiele pierwotnie pracujących pudli.

Mniejsze odmiany pudli zostały wyhodowane jako psy do towarzystwa. Kiedyś były one popularne na europejskich dworach i wśród elit. Małe pudle były również wykorzystywane jako psy truflowe w Anglii i Francji aż do początku I wojny światowej. Wkrótce także cyrkowcy odkryli tę rasę obdarzoną chęcią do nauki i talentem do występów.

Do Stanów Zjednoczonych pudle trafiły w roku 1887. Początkowo, podobnie jak w Europie, znacznie większą popularnością cieszyły się w USA pudle sznurowe, dopóki nie dotarły tam pierwsze francuskie pudle o szacie wełnistej. Dzięki swojej wysokiej jakości szybko wyparły sznurowych kuzynów z ringów wystawowych. Wzorzec pudla do dziś uznaje „fryzurę” sznurową, jednak współcześnie takich pudli praktycznie się nie spotyka.

Obecnie szczególnie najmniejsze odmiany cieszą się dużą popularnością zarówno w Rosji, jak i w Ameryce. W wielu krajach pudel duży pozostaje w cieniu mniejszych kuzynów, chociaż np. w Ameryce, Niemczech i Szwecji ta odmiana również jest lubiana. Do Polski pudle również trafiły już dawno, a jednym z najbardziej znanych w historii pudli jest Bielik – pies królewicza Zygmunta (późniejszego Zygmunta Starego). Był to pierwszy pudel w Polsce, o którym pojawiają się jakieś informacje.

W okresie międzywojennym pudle należały do tak popularnych psów, że uważano je za rasę dobrze znaną i zasiedziałą. Po II wojnie światowej zaczęto promować pudla jako psa do towarzystwa, co napotykało opory ze strony ówczesnych władz, gdyż był w ich oczach jednym z symboli znienawidzonej arystokracji. Szczyt popularności pudli po wojnie przypadł na lata 70. i 80., w latach 90. zaczęły znikać, ale wydaje się, że teraz powoli powracają do łask, szczególnie jeśli chodzi o mniejsze odmiany.

Pudle duże, zwane czasami królewskimi, pozostają najmniej liczne. Popularność pudli wynika zapewne po części z uroczej natury tych psów. Drugą zaletą jest ich szata, która przy odpowiedniej pielęgnacji w ogóle nie pozostawia włosów w otoczeniu. (Nie oznacza to, że pudle w ogóle nie wymieniają sierści, lecz cykl życia ich włosów jest znacznie dłuższy niż u psów o krótszej sierści, a włosy gubione są stopniowo, pojedynczo, podobnie jak u ludzi, a nie za jednym zamachem, jak u psów typowo liniejących, czyli wymieniających szatę sezonowo). Ponadto w dzisiejszych czasach małe psy zyskały na popularności, ponieważ mieszkańcy miast szukają dla siebie pupili o niewielkich rozmiarach.

Wesoły, towarzyski przyjaciel

Choć jego przodkowie pracowali, pudel już od dawna jest rasą do towarzystwa, która z samego założenia jest hodowana pod kątem miłego i dość łatwego charakteru. U wielu ras użytkowych taka zmiana celu hodowlanego nie zawsze jest pożądana i właściwa, zbyt często dochodzi do stopniowego i nierównomiernego zaniku cech użytkowych w miarę jak rasa (czy określone linie w jej obrębie) staje się psem wystawowym i do towarzystwa. W takim przypadku temperament zaczyna stanowić swoisty kompromis pomiędzy starymi i nowymi cechami – często takie psy są z jednej strony zbyt wymagające jako typowi towarzysze, ale z drugiej nie nadają się już zbytnio do swojej pierwotnej pracy. Pudle nie mają tego problemu. Owszem, cechy użytkowe ich myśliwskich przodków w dużym stopniu zanikły, ale też nikt ich już nie oczekuje, natomiast są świetnymi towarzyszami, gdyż pod tym kątem hoduje się je od bardzo wielu pokoleń. Ich użytkowością jest dziś towarzyszenie człowiekowi!

Pudel jest niezwykle radosnym i żywym psem, bardzo towarzyskim, chętnym do zabawy i łatwo uczącym się nowych rzeczy. Patrząc na niego, po prostu trudno być w złym humorze. Oczywiście, nie wszystkie pudle są identyczne, istnieją duże różnice osobnicze. Bardzo niepożądanymi cechami dla tej rasy są lękliwość i agresywność. U ich podłoża często leży niewłaściwe wychowanie w domu, a raczej jego brak. Choć pudel jako szczeniak jest uroczą futrzaną kulką, to nadal jest to prawdziwy pies, którego można zepsuć niewłaściwym prowadzeniem. Nawet pudel potrzebuje granic.

Różnice między odmianami

Istnieją pewne różnice w temperamencie pudli różnej wielkości. Mniejsze odmiany są zazwyczaj bardziej żywiołowe i szczekliwe niż duże. Miłośnicy rasy często dzielą pudle na dwie grupy w zależności od temperamentu: duże i pozostałe.

Duże różnią się od reszty ze względu na swoją historię jako psy myśliwskie. U pudli dużych można znaleźć więcej cech psów pracujących. Średnie są od nich żywsze, a z kolei miniatury i toye mogłyby swoim poziomem energii obdzielić jeszcze inne psy.

Wśród pudli dużych istnieje spore zróżnicowanie pod względem temperamentu i popędów do pracy: niektóre wykazują dużą pasję pracy i silne popędy; inne są spokojniejsze i mniej chętne do współpracy. Najlepiej przed wyborem szczeniaka przyjrzeć się temperamentowi rodziców i innych krewnych. Oczywiście u pudli nie jest pożądana duża chęć do obrony czy „ostrość”, bo pudel ma być przede wszystkim miłym psem towarzyszącym, z którym przyjemnie się żyje wśród ludzi, jednak osoby, które chciałyby ze swoim pudlem trenować np. agility czy obedience, powinny zwrócić uwagę na chęć do zabawy i współpracy z człowiekiem oraz pasję aportowania.

Miły towarzysz spacerów

Pudle są niekłopotliwymi towarzyszami spacerów, ponieważ z natury trzymają się w pobliżu opiekuna i dobrze uczą się przychodzenia na wołanie. Napotykanych obcych ludzi zwykle traktują przyjaźnie – należy więc uważać co najwyżej na to, aby nie zaczepiały przypadkowych przechodniów, bo nie każdy może sobie tego życzyć. Oczywiście może się zdarzyć, że pudel będzie chciał pobiec za kotem czy ptakiem, dlatego jak u każdego psa należy u niego wdrożyć naukę przywołania – najlepiej od szczenięctwa – i mieć na uwadze, że niektóre osobniki mogą jednak wykazywać silniejszy instynkt łowiecki, a zatem chęć pogoni, niż inne.

Zwierzę bardzo pro-ludzkie

Ważną cechą rasową pudli jest otwarte i przyjazne nastawienie do ludzi. Pudel chętnie nawiązuje kontakt z ludźmi, niezależnie od tego czy są to obcy, czy znajomi. Ta chęć nawiązywania kontaktu jest szczególnie widoczna na wystawach, gdzie pudle często można podziwiać na stolikach groomerskich zanim wejdą na ring. Typowy pudel natychmiast nawiązuje kontakt wzrokowy z człowiekiem. Zaczyna merdać ogonem, a nierzadko próbuje wchodzić w bliski kontakt fizyczny. Nietypowy pudel w takiej sytuacji odwróci głowę lub będzie patrzył pustym wzrokiem. Zdecydowanie niepożądaną reakcją jest okazywanie strachu.

Na ringu wystawowym typowy pudel jest pewny siebie, lubi się pokazywać i być w centrum uwagi, bacznie obserwuje otoczenie i z radością zauważa zbliżającego się sędziego. W charakterze pudla w żaden sposób nie powinna się przejawiać nieufność, obojętność czy powściągliwość typowa np. dla chartów. Pudel jest idealnym psem do towarzystwa: ufa swojemu właścicielowi i nie jest lękliwy, jest przyjazny zarówno wobec psów, jak i ludzi. Zawsze gotowy do działania, choć potrafi się bez problemu wyciszyć i zająć „nicnierobieniem”.

Z powodu przyjaznego usposobienia pudel nie nadaje się na obrońcę, jednak jest czujny, a zatem intruz nie wejdzie na podwórko niezauważony.

Poprawiacz nastroju

Pudel jest dobrym wyborem dla osób, które chcą mieć żywego i aktywnego psa do towarzystwa. Bardziej pasują do ludzi o pozytywnej i pełnej humoru osobowości niż takich o twardej ręce. Pudel to nie tylko piękny pies wystawowy. To wspaniały członek rodziny, z którym można podejmować różne aktywności.

Pudel jest psem szybko reagującym i niezmordowanym. Dlatego jest to idealny wybór dla osób, które mają energię i ochotę na zabawę z psem. Pomimo grubego futra pudel w żadnym wypadku nie nadaje się na psa podwórzowego. Potrzebuje ludzkiego towarzystwa i sensownego zajęcia. Po wykonaniu zadania chętnie odpoczywa na kanapie obok opiekuna.

Jeśli pudel jest nabywany przez rodzinę z małymi dziećmi, należy nauczyć psa i dzieci wzajemnego szacunku. Nawet pies o dobrym usposobieniu może stać się niespokojny i nerwowy, jeśli dzieci będą mu dokuczać. Dla nieco starszych dzieci i nastolatków pudle mogą być miłymi przyjaciółmi. Dobrze także współpracują z dziećmi np. na Młodym Prezenterze czy na zawodach agility.

Aktywności z pudlami

W Ameryce Północnej duże pudle nadal bywają szkolone jako psy myśliwskie. Także w północnej Europie zdarza się korzystanie z pomocy pudli w polowaniu na łosie i ptactwo. W wielu krajach świata pudle, zwłaszcza duże, ale też średnie, są chętnie szkolone w sportowym posłuszeństwie. W Europie najwięcej pudli w sporcie można zobaczyć na torze agility. Popularne są zwłaszcza miniatury i średniaki, ze względu na swoją szybkość i sprawność. Wiele tych psów startuje na mistrzostwach świata agility. Ponadto, jak można się domyślać, pudle świetnie się sprawdzają w kynoterapii.

Pudle łatwo motywować zarówno jedzeniem, jak i zabawkami, gdyż zwykle mają zarówno dobry apetyt, jak i popęd łupu. Inteligencja pudli może jednak działać także na niekorzyść opiekuna. Pudle potrafią kalkulować czy dane zachowanie im się opłaca, czy nie. Mogą tak wyszkolić swojego opiekuna, że ten zamiast psa nagradzać, musi go przekupywać. Dlatego szkoląc pudla, musisz być mądrzejszy od niego!

Należy też pamiętać o urozmaicaniu zadań. Pudle uczą się szybko i nudzi ich powtarzanie tego samego triku. Jakby mówiły: „No dobra, to już umiem, może coś nowego?”.

Do wyboru, do koloru

Pudle występują w czterech odmianach wielkości, a w każdej z nich dopuszcza się pięć umaszczeń: jednolicie czarne, brązowe, białe, srebrne (szare) oraz płowe (występujące w wersji jaśniejszej – morelowej i ciemniejszej – rudej). Dozwolone jest kojarzenie między sobą wszystkich odmian kolorystycznych w obrębie odmiany wzrostowej, ale hodowca musi zdawać sobie sprawę, że kojarzenie niektórych maści może dawać niepożądane efekty (np. psy białe z brązową pigmentacją nosa itp.).

Oprócz tych pięciu kolorów dozwolonych przez FCI, u pudli występują także inne umaszczenia, z których czarne podpalane oraz łaciate są starymi umaszczeniami rasy, ale np. maść marmurkowa hodowana w Ameryce jest wynikiem niedawnej krzyżówki z inną rasą.

W Niemczech istnieje klub pudli kolorowych, który dąży do uznania tradycyjnych, lecz wcześniej odrzucanych, umaszczeń, jednak niedawno Francja zablokowała uznanie tych odmian i absolutnie zakazała nazywania takich psów pudlami. Zgodziła się jedynie na nazwę „pies kędzierzawy kolorowy”. Ponieważ zdarza się, że niektóre psy z miotu jednej odmiany wzrostowej mogą osiągnąć wzrost mniejszy lub większy, po ukończeniu 9 miesięcy życia dokonuje się pomiaru i przypisuje psa do odpowiedniej odmiany.

Na wystawach psy czarne, brązowe i białe sędziowane są razem, a płowe i srebrne razem. W każdej z tych grup przyznawane są osobne wnioski na championa.

Pielęgnacja

Szata pudla wymaga regularnej pielęgnacji. Jeśli zostanie ona zaniedbana, będzie się plątać i kołtunić, a pod wpływem wilgoci filcować. Ma jednak również korzystne właściwości, gdyż do pewnego stopnia „odpycha brud”. Dlatego nawet biały pudel nie musi być cały czas kąpany. Sierść pudla można również prząść jak wełnę. Szatę psa, który nie jest wystawiany, należy pielęgnować co najmniej raz na dwa miesiące lub częściej, jeśli pies się wybrudzi.

Psa wystawowego kąpie się i podcina w odpowiednich miejscach przeciętnie co dwa tygodnie. Dodatkowo psa we fryzurze wystawowej należy szczotkować raz w tygodniu, a psa we fryzurze „domowej” mniej więcej raz na dwa tygodnie. Pudle zazwyczaj uczą się lubić pielęgnację, a nawet ucinają sobie drzemki podczas suszenia i szczotkowania – i do tego należy dążyć, aby proces pielęgnacji nie był walką z psem, ale aby pies naprawdę się podczas niego relaksował. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby sierść pudla przyciąć bardzo krótko, ale trzeba pamiętać, że nawet pies strzyżony wymaga regularnej pielęgnacji, a zwłaszcza golenia, bo włos rośnie w tempie około 1 do 2 cm na miesiąc. Z drugiej strony, choć pielęgnacja to duży wysiłek, uwalnia ona opiekuna od konieczności dodatkowego odkurzania, bo pudel nie sieje sierścią po domu.

Jeśli chcemy odetchnąć od trudów pielęgnacji, ale jesteśmy gotowi zainwestować trochę pieniędzy, możemy co 3-4 tygodnie oddać psa do profesjonalnego groomera, który umyje i wypielęgnuje sierść – dobrej jakości szata dorosłego psa prawie się nie plącze przez te 3-4 tygodnie, jeśli będzie myta dobrej jakości produktami i starannie suszona aż do nasady.

Pudle są często reklamowane jako psy dla alergików. Należy jednak podkreślić, że żadna rasa nie jest wolna od alergenów, ponieważ skóra wszystkich psów łuszczy się w normalny sposób. Reputacja pudla jako rasy niealergizującej opiera się prawdopodobnie na fakcie, że ponieważ są one dość często kąpane, większość naskórka jest spłukiwana do kanalizacji wraz z wodą, dzięki czemu nie zanieczyszcza powietrza w mieszkaniu.

Pomocy udzieliły:
Anna Głowa-Łobodzińska i Aleksandra Majka – dziękujemy.
Ciekawe linki:
Klub Pudla ZKwP: klubpudla.prv.pl
Planet Poodle – baza pudli: planetpoodle.de
Poodle Health Registry: poodlehealthregistry.org
Health database (baza zdrowia pudli): phrdatabase.org
Standard Poodle Database: standardpoodledatabase.com