Alergia u psa

Jak rozpoznać alergię i czy da się jej zapobiec? Czy ilość chorujących zwierząt się zwiększa i jakie są tego przyczyny? Jakie są najbardziej popularne alergeny i czy zabawka może uczulać naszego pupila? Rozmowa z lek. wet. Martą Meissner.

Czym jest alergia?

Alergia to nadmierna reakcja organizmu na czynniki zewnętrzne (alergeny), które u zdrowego zwierzęcia nie wywołują żadnych objawów klinicznych. Układ immunologiczny psa z alergią wytwarza przeciwciała przeciwko tym czynnikom i w wyniku ich interakcji dochodzi do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego, a co za tym idzie powstania objawów alergicznych.

Jakie są rodzaje alergii?

W zależności od kryterium możemy zastosować wiele podziałów. Zważając na diagnostykę i leczenie, najbardziej dla nas przydatny jest podział reakcji alergicznych, ze względu na rodzaj wywołujących je alergenów. Są to: alergeny środowiskowe (wziewne i te, wywołujące reakcję po kontakcie ze skórą) oraz alergeny pokarmowe. Powyższy podział posiada własne podtypy. Najczęstszą alergią, z jaką mamy do czynienia u psów, jest alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS), czyli uporczywy świąd zwykle lokalizujący się w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Pojawia się po kontakcie z alergenami zawartymi w ślinie pcheł. Słyszymy też często, że pies jest atopikiem.

Atopia to nic innego, jak alergia na alergeny zawarte w powietrzu (inhalowane oraz alergeny oddziałujące przez skórę).

Ze względu na lokalizację objawów wyróżniamy: atopowe zapalenie skóry (AZS, atopic dermatitis), atopowe zapalenie spojówek (atopic conjunctivitis), atopowe zapalenie śluzówki nosa (atopic rhinitis). Przez analogię do alergii u ludzi zapewne najłatwiej zrozumieć nam alergię pokarmową (AP), gdzie postępowanie lecznicze polega na wykluczaniu z diety poszczególnych produktów – u psów na naszej szerokości geograficznej zwykle są to konkretne źródła białka, takie jak białka zawarte w wołowinie czy w kurczaku.

Jeszcze innym rodzajem alergii jest alergia kontaktowa – czyli zmiany na skórze w miejscu kontaktu z alergenem. Może nim być kocyk, obroża lub ulubiona zabawka.

Jak rozpoznać alergię, jakie są najbardziej charakterystyczne objawy?

Po pierwsze, warto zapamiętać, że o alergii możemy mówić u psów, które mają dojrzały układ immunologiczny. Oznacza to, że alergia nie występuje poniżej 6. miesiaca życia u tego gatunku zwierząt. Pies staje się alergikiem między 6. miesiącem życia a 4. rokiem życia. Pozostaje nim do końca swoich dni. Objawy mogą dotyczyć zarówno układu oddechowego, pokarmowego jak i skóry. Uporczywe wypływy surowicze z nosa bądź oczu, zwykle charakteryzujące się sezonowością zazwyczaj są objawem atopii. Pojawiające się po określonych produktach spożywczych biegunki, gazy czy głośne dźwięki przelewającej się treści pokarmowej mogą sugerować alergię pokarmową – choć tu musimy być ostrożni w diagnozie – może to być jedynie nietolerancja pokarmowa.

Najczęściej jednak pacjenci alergicy trafiają do lekarza z objawami skórnymi. Mamy szereg kryteriów rozpoznawania atopowego zapalenia skory u psów, jak np. te opracowane w 2010 r. przez prof. Favrot. Niektórych z nich nie kojarzymy bezpośrednio z alergią, jak np. nawracające zapalenia kanałów słuchowych, wylizywanie przestrzeni międzypalcowych. Najbardziej oczywistym jest uogólniony rumień skóry, któremu towarzyszy silny świąd.

Jakie są najbardziej popularne alergeny?

Jak wspomniałam, najczęściej występującą alergią u psów jest alergiczne pchle zapalenie skóry, a więc alergenem jest składnik śliny pcheł. Najsilniejsze objawy pojawiają się po kontakcie z pchłą kocią Ctenocephalides felis. Jeśli chodzi o alergie pokarmowe, najwięcej mamy psów uczulonych na białka wołowiny, kurczaka czy wieprzowiny. Wśród alergenów środowiskowych u psów najsilniej uczulają roztocza Dermatophagoides farinae (70 proc.) oraz Dermatophagoides pteronyssinus (54 proc.).

Co ciekawe, bardzo wysoko plasuje się też naskórek ludzki (38 proc.), a więc można się pokusić o stwierdzenie, że nie tylko ludzie mogą mieć alergię na zwierzęta, ale także one mogą być uczulone na człowieka.

Niektóre z roztoczy dostały nawet swoje polskie nazwy i tak np. Dermatophagoides pteronyssinus to skórożarłoczek skryty.

Czy uczulać może zabawka naszego psa?

Zabawki powinny być wykonane z materiałów przebadanych dermatologicznie, ponieważ tworzywo, z którego wykonany jest ulubiony przedmiot naszego pupila może wywoływać objawy alergii kontaktowej. Całe szczęście, w takim przypadku wystarczy po prostu ją psu zabrać i objawy ustąpią same.

Czy da się zapobiec alergii?

Skłonność do alergii jest wpisana w genotyp danego organizmu, a na geny, jak na razie, nie mamy większego wpływu. Zgłębiając jednak temat, wnikając w mechanizm powstawania reakcji alergicznej i godząc się z faktem, że pies będzie alergikiem do końca życia, jesteśmy w stanie skutecznie i na czas zabezpieczyć naszego podopiecznego przed uporczywymi objawami alergii.

Jakie są metody sprawdzania na co pies jest uczulony?

Na rynku jest wiele metod diagnostycznych. Wszyscy chcielibyśmy dysponować jednym prostym testem, który dałby odpowiedź, na co uczulony jest nasz pies. W mojej opinii najważniejszy jest dokładny wywiad, a jeśli są wskazania, przeprowadzenie diety eliminacyjnej oraz wykonanie śródskórnych testów alergicznych. Zwykle zalecam również prowadzenie kalendarza, w którym notujemy w jakich okresach pies się drapał i jak silny był świąd. Wiemy, że wiele alergenów pojawia się tylko w określonych porach roku i to wówczas pojawiają się objawy.

Nie namawiam właścicieli swoich pacjentów na testy alergiczne z krwi, niestety skuteczne są tylko w 50 proc., często też wychodzą fałszywie pozytywne. Równie dobrze możemy rzucić monetą.

Jaka jest najlepsza metoda sprawdzenia na co pies jest uczulony?

W przypadku alergenów pokarmowych, aby ustalić na co dokładnie uczulony jest pies, przeprowadza się dietę eliminacyjną, która powinna trwać 4–6 tygodni. Można ją prowadzić stosując jedno źródło białka (monoalergen), którego pies nie znał wcześniej (np. konina, jagnięcina, dziczyzna, kangur, struś, itd.), choć najlepiej, ale wiąże się to z większymi kosztami, zastosować dietę opartą na białkach hydrolizowanych. Proces hydrolizowania białek polega na pocięciu ich łańcuchów peptydowych na mikrofragmenty, które to są na tyle małe, że nie wchodzą w reakcję alergiczną. Po wspomnianych 4–6 tygodniach takiej diety, powoli i pojedynczo wprowadzamy produkty zawierające białka podejrzewane o to, że mogą być źródłem uczulenia. Jeśli pojawią się nagle objawy, łatwo możemy zidentyfikować winowajcę. W przypadku alergenów środowiskowych bardzo istotny jest wywiad oraz prowadzenie kalendarza z notatkami dotyczącymi objawów w danych miesiącach lub porach roku. Mając takie informacje możemy zareagować na czas w kolejnym roku.

Osobom, które bardzo chcą wykonać jednak jakiś test, polecam testy śródskórne. Ich wiarygodność jest bardzo wysoka. Niestety nie są popularne w Polsce.

Jakie są metody leczenia?

W miarę możliwości stosujemy profilaktykę, a więc, o ile to możliwe, unikamy alergenów. Jeśli jednak pies jest skazany na przebywanie w środowisku, które go alergizuje, jesteśmy zmuszeni do postępowania farmakologicznego. Na szczęście, często tylko doraźnie w okresach zaostrzenia objawów. Wśród leków antyalergicznych wymienia się leki antyhistaminowe, sterydowe oraz niesterydowe leki przeciwzapalne, niektóre antydepresany, leki anksjolityczne a ostatnio także oklacytynib – inhibitor kinaz janusowych. Oczywiście, rodzaj i dawkę zawsze musi ustalić lekarz po dokładnym wywiadzie i badaniu klinicznym zwierzęcia.

Warto również wspomnieć o roli wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które podawane w odpowiednich proporcjach przez odpowiednio długi czas, są w stanie zredukować świąd u prawie 80 proc. atopowych psów. W terapii skojarzonej z glikokortykosterydami umożliwiają obniżenie dawek sterydów podawanych systemowo.

Czy jest możliwe odczulanie?

Tak, na podstawie testów śródskórnych można skomponować indywidualny zestaw do odczulania. Taki cykl trwa nie krócej niż 10 miesięcy.

Czy sposób żywienia wpływa na pojawienie się alergii, a może pomaga w leczeniu?

Na pewno nieoceniona jest rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Muszą być jednak podawane w odpowiednich proporcjach, aby wywrzeć odpowiedni efekt. Skomponowanie diety, która spełniałaby takie wymagania jest trudne i czasochłonne. Polecam więc zwykle suplementy, których mamy na rynku coraz więcej i są coraz lepszej jakości.

Czy ilość chorujących zwierząt się zwiększa i jakie są tego przyczyny?

Trudne pytanie. Społeczeństwo jest coraz bardziej świadome chorób. Więcej właścicieli stać na leczenie swoich podopiecznych, a selekcja naturalna ma mniejsze pole do popisu. W związku z tym, coraz więcej zwierząt alergików trafia do gabinetów weterynaryjnych.

Czy są rasy psów predysponowane do występowania alergii?

W literaturze wymieniane są rasy predysponowane. Są to: labroadory, buldogi, teriery, setery, spaniele, beagle, bassety, lhasa apso, dalmatyńczyki. Na statystyki oczywiście ma duży wpływ to, na jaką rasę jest moda w danych latach – tych psów jest wówczas po prostu relatywnie więcej w gabinetach.