Czym jest IBD u psa?

Rozpoznanie choroby kryjącej się pod skrótem IBD u psów jest na porządku dziennym. To najczęstsza przyczyna przewlekłej biegunki lub wymiotów u psów i kotów. Choroba ta charakteryzuje się naciekiem komórek zapalnych na śluzówkę przewodu pokarmowego – jelita cienkiego, grubego bądź obu tych części. Jednak, aby dojść do takiego rozpoznania, trzeba przebyć bardzo długą drogę diagnostyczną.

IBD to angielski skrót od inflammatory bowel disease, czyli choroby zapalnej jelit zwanej nieswoistym zapaleniem jelit (NZJ).

Tak ogólne nazewnictwo ma związek z przyczynami choroby, które – niestety – nie są do końca poznane. Okazuje się, że do wywołania choroby może przyczyniać się wiele czynników, jednak te same czynniki u niektórych zwierząt wywołają chorobę, a u innych nie.

Jakie są przyczyny IBD?

• genetyczne i związane bezpośrednio z upośledzeniem układów organizmu zwierzęcia (np. immunologicznego)
• środowiskowe
• mikrobiologiczne

Najczęściej jest to połączenie powyższych czynników, jednak nie wszystkie czynniki zostały w 100% potwierdzone na modelu psim. Szereg wniosków dotyczących IBD u zwierząt został wysnuty na podstawie badań nad IBD u ludzi, na modelach mysich i innych zwierząt. Istnieją pewne rasy, które są predysponowane do przewlekłych enteropatii (chorób jelit) – np. basenji, bokser, buldog francuski, owczarek niemiecki, norweski lundehund, terier pszeniczny czy yorkshire terier. W przypadku niektórych ras udało się szczegółowo określić czynniki genetyczne wywołujące chorobę, np. u boksera, w związku ze zmianami genetycznymi, może dojść do upośledzenia mechanizmu eliminowania bakterii Escherichia coli.

Duży wpływ na rozwój IBD ma upośledzenie układu odpornościowego zarówno jelit, jak i całego organizmu. W przypadku ludzi udowodniono negatywny wpływ stresu, indywidualnej reakcji na składniki diety oraz nadmiernego narażania organizmu na leki, m.in. antybiotyki. Z tego względu jedną z metod leczenia IBD jest ograniczenie liczby składników diety do minimum, aby podawać jak najmniej substancji, które mogą stać się obcymi antygenami.

Inną przyczyną IBD jest zachwianie równowagi mikrobiologicznej, czyli zmiana „składu” flory bakteryjnej jelit. Z drugiej strony okazuje się również, że zdrowe psy potrafią posiadać te niekorzystne mikroorganizmy w swoich jelitach bądź nieprawidłową ilość lub stosunek bakterii, a nie pojawia się u nich choroba – co dalej udowadnia czynnik zależny od każdego indywidualnego organizmu. Ze względu na dość nieswoiste (czyli takie, które nie są charakterystyczne wyłącznie dla jednej choroby) objawy u psa, rozpoznanie IBD polega na wykluczeniu innych jednostek chorobowych. Ich lista jest bardzo długa, dlatego też diagnoza ostateczna może być postawiona nawet kilka miesięcy później!

Co lekarz weterynarii wyklucza podczas diagnostyki?

• pasożyty układu pokarmowego (np. Giardia spp., Toxocara spp., Trichuis spp., Isospora spp., Physaloptera spp., Heterobilharzia americana)
• zakażenia bakteryjne (np. E. coli, Campylobacter spp., Salmonella spp., Mycobacteria spp.)
• zakażenia grzybicze (np. Histoplasma spp., Prototheca spp., Pythium insidiosum)
• nowotwory (np. chłoniak, guz z komórek tucznych, gruczolakorak)
• zaburzenia budowy przewodu pokarmowego
• alergię i nietolerancję pokarmową
• ciała obce •
choroby innych narządów: wątroby, nerek, trzustki, tarczycy, nadnerczy
• zatrucia

Jakie przykładowe badania wykonuje lekarz weterynarii?

• badanie kału różnymi metodami (np. flotacja, sedymentacja, PCR, fluorescencja pośrednia, posiew, badanie świeżego kału pod mikroskopem)
• cytologia z prostnicy
• badanie krwi (rozszerzone, obejmujące parametry wszystkich wcześniej opisanych narządów i układów)
• badanie USG (np. z badaniem cytologicznym materiału pobranego metodą nakłucia zmiany poprzez powłoki brzuszne)
• badanie RTG (np. z kontrastem)
• dieta eliminacyjna (tak, dieta w tym przypadku będzie metodą diagnostyczną)

Po wykonaniu szeregu badań, które potwierdzą brak wcześniej wymienionych chorób, przy objawach utrzymujących się ponad 3 tygodnie, można przejść do ostatecznej metody diagnostycznej i potwierdzenia IBD, czyli badania endoskopowego oraz pobrania wycinka jelit do badania histopatologicznego. Dzięki wykonaniu tych procedur lekarz weterynarii ma możliwość zaobserwowania rozległości zmian, potwierdzenia IBD i określenia charakteru zapalenia.

Jak leczymy IBD?

Nie ma jedynej słusznej metody leczenia czy konkretnego leku. Jeden pacjent zareaguje lepiej na jeden lek, drugi na zmianę diety. W tej kwestii bardzo ważna jest współpraca, obserwowanie reakcji psa na zaordynowane leczenie i przekazywanie tych informacji lekarzowi weterynarii.

W terapii IBD wykorzystywane są:
• dieta
• antybiotyki
• leki przeciwzapalne i immunosupresyjne
• probiotyki

Okazuje się, według badań, że aż 60-70% przypadków to zapalenia jelit odpowiadające na ścisłą dietę eliminacyjną, obejmującą inny rodzaj białka bądź białko hydrolizowane. W innym z badań u 16% psów podejrzewano występowanie biegunki reagującej na podawanie antybiotyków. W kolejnym badaniu stwierdzono, że prawie 50% psów reaguje na leczenie prednizolonem, czyli glikokortykosterydem. Inne badania przyniosły niestety dość smutne wnioski: jedynie u 26% pacjentów doszło do wycofania się choroby, w 50% przypadków objawy wróciły, u 4% psów nie udało się ograniczyć choroby, a 13% poddano eutanazji ze względu na zły stan i mierną reakcję na leczenie.

IBD jest chorobą występującą niezwykle często i sprawiającą problemy diagnostyczne ze względu na objawy kliniczne, które mogą pasować do wielu innych chorób. Podstawowo u chorych zwierząt występują wymioty, biegunka, krew w kale (świeża lub strawiona), chudnięcie i utrata apetytu. W bardziej zaawansowanych przypadkach może dojść do obrzęków czy płynu w jamie opłucnej lub brzusznej. Z tego względu należy mieć świadomość, że diagnostyka IBD może pochłonąć bardzo dużo czasu i, niestety, także funduszy.

W lutym 2020 roku ukazało się małe światełko w tunelu – firma Antech przeprowadziła pierwsze, wstępne badania w kierunku parametru krwi mogącego mieć zastosowanie w szybkiej diagnostyce IBD. Czekamy z niecierpliwością na dalsze wieści!

Źródła:
Inflammatory Bowel Disease in Dogs and Cats; Kayode Garraway, DVM, Karin Allenspach, DVM, PhD, DECVIM-CA, Albert Jergens, DVM, MS, PhD, DACVIM (SAIM); Iowa State University College of Veterinary Medicine https://todaysveterinarypractice.com/continuing-educationgastroenterologyinflammatory- bowel-disease-dogs-cats
How I Treat Inflammatory Bowel Disease in Dogs; Stanley L. Marks, BVSc, PhD, DACVIM (Internal Medicine, Oncology), DACVN; World Small Animal Veterinary Association World Congress Proceedings
https://www.prnewswire.com/news-releases/antech-completes- final-study-of-first-diagnostic-for-inflammatory-bowel-disease- 301005055.html