Gdy organizm psa spowalnia – niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy to najczęstsze zaburzenie endokrynologiczne u psów. Gruczoł tarczowy kontroluje szybkość działania niemal wszystkich komórek w ciele. Jeśli dochodzi do zaburzenia jego pracy – różne organy mogą być dotknięte niedoborem hormonów i, w związku z tym, może dochodzić do pojawienia się różnych objawów. Mimo że niedoczynność tarczycy zwykle nie jest chorobą śmiertelną, istotnie wpływa na jakość życia zwierzęcia i właściciela, co, mam nadzieję, zobaczymy poniżej.

Czym jest niedoczynność tarczycy?

Pierwotna niedoczynność tarczycy u psów związana jest z immunologicznym niszczeniem lub idiopatyczną atrofią tkanki gruczołu tarczowego, czyli tarczycy. Rozwój choroby jest powolny, jej objawy pojawiają się, dopiero gdy co najmniej 75% tkanki jest dotknięte zaburzeniem. Jest to najczęstsza forma niedoczynności tarczycy (95% przypadków).

Możemy mieć również do czynienia z wtórną niedoczynnością tarczycy (zaburzenie funkcji przysadki, która poprzez TSH kontroluje tarczycę) i trzeciorzędową niedoczynnością tarczycy (zaburzenie funkcji podwzgórza, prowadzące do niedoboru TRH, kontrolującego przysadkę). Niezwykle rzadko dochodzi do wrodzonej niedoczynności tarczycy – co najczęściej prowadzi do wczesnej śmierci szczenięcia.

Niedoczynność tarczycy dotyczy psów młodych i w średnim wieku (średnio 7 rok życia). Występują predyspozycje rasowe (golden retriever, doberman) oraz związane z kastracją – psy i suki kastrowane mają większe ryzyko zachorowania (tutaj warto wspomnieć, że ryzyko śmierci związane z ewentualnym ropomaciczem u niekastrowanej suki jest ogromne, zaś śmiertelność związana z niedoczynnością tarczycy jest minimalna). Dodatkowo choroba ta może być dziedziczna w obrębie niektórych ras – beagle, borzoi, golden retriever, dog niemiecki, seter irlandzki, doberman, owczarek staroangielski.

Jakie objawy możemy zauważyć u psa z niedoczynnością tarczycy?

• Apatia
• Niechęć do spacerów, ćwiczeń
• Przybieranie na wadze mimo spożywania tej samej ilości pokarmu
• Poszukiwanie ciepłych miejsc w domu
• „Tragiczny” wyraz twarzy (opuchnięty, smutny pysk)
• Łojotok
• Osłabienie okrywy włosowej
• Wyłysienia (zwłaszcza miejsca, które zwierzę ociera; „szczurzy” ogon)
• Hiperpigmentacja skóry
• Częste zapalenia skóry
• Częste zapalenia uszu
• Obrzęki
• Zaburzenia nerwowo-mięśniowe
• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (zaparcia, biegunka)
• Zaburzenia sercowo-naczyniowe (np. spowolniona praca serca)
• Zaburzenia okulistyczne
• Zaburzenia w rozrodzie.

Oczywiście nie wszystkie objawy muszą występować w każdym przypadku.

Pacjent z niedoczynnością tarczycy, którego najczęściej widzimy w gabinecie, to lekko otyły pies w średnim wieku, u którego właściciel zauważył przerzedzenie sierści i niechęć do ruchu. U 60-80% psów z niedoczynnością tarczycy dochodzi do zmian w obrębie skóry i włosa.

Diagnostyka niedoczynności tarczycy

Badania, które wykonuje się w przypadku podejrzenia niedoczynności tarczycy, to głównie badanie krwi i badanie ultrasonograficzne tarczycy. Podstawą jednak jest obecność sugestywnych objawów klinicznych – bez nich wykonywanie dalszych badań endokrynologicznych jest nieuzasadnione. Interesujące nas parametry krwi w tym zaburzeniu to: morfologia (może występować anemia), biochemia (może występować zwiększone stężenie cholesterolu [75% pacjentów], trójglicerydów; parametry tarczycowe – tT4, fT4, cTSH, TgAA, T4AA, T3AA), a także test stymulacji TSH.

Zazwyczaj po zaobserwowaniu objawów klinicznych, podstawowo lekarz weterynarii zaleca wykonanie badania morfologicznego i biochemicznego, tT4, czyli całkowitego stężenia tyroksyny, fT4, czyli stężenia tyroksyny wolnej oraz TSH, czyli tyreotropiny.

Przeciwciała (czyli TgAA, T4AA, T3AA) są wykonywane rzadziej, w specjalnych przypadkach (gdy lekarz podejrzewa np. fazę zapalną limfocytarnego zapalenia tarczycy). To samo tyczy się testu stymulacji TSH.

Niestety wiele parametrów tarczycowych (w tym tT4, fT4 i TSH) jest zaburzonych sztucznie przez inne choroby (cukrzycę, choroby nerek, wątroby, serca, zapalne, neurologiczne i inne) bądź podawane leki (np. glukokortykosterydy, fenobarbital, sulfonamidy, karprofen).

Nawet pora dnia czy pora roku mają wpływ na ich stężenie. Uważam, że warto, oprócz tych podstawowych parametrów, wykonać badanie fT4 metodą dializy równowagowej, bo, choć kosztuje więcej, jest ono bardziej czułe, swoiste i podlega mniejszemu wpływowi innych zaburzeń.

Ciekawostką jest, że niektóre rasy (greyhound, chart szkocki, saluki, whippet, psy zaprzęgowe Alaski) mają fizjologicznie niższe parametry tarczycowe.

Rozpoznanie niedoczynności tarczycy nie może zostać postawione na podstawie jednego parametru. Diagnoza = objawy kliniczne + badania dodatkowe.

Leczenie niedoczynności tarczycy

Leczenie niedoczynności tarczycy, w przeciwieństwie do postawienia rozpoznania, jest proste – pies otrzymuje raz lub dwa razy dziennie tabletkę zawierającą syntetyczną lewotyroksynę. Warto zauważyć, że podawanie leków weterynaryjnych ma kilka zasadniczych zalet. Główną z nich jest biodostępność – według badań przeprowadzonych przez J. C. Scott Moncrieff i S. Daminet leki generyczne mają zmienną biodostępność u zwierzęcia.

Dodatkowo leki weterynaryjne, w porównaniu do leków ludzkich, są smakowe, mają większą zawartość substancji czynnej (ludzie przyjmują znacznie mniejsze dawki niż psy!) i są łatwo podzielne.

Jak w przypadku każdej endokrynopatii, bardzo dużą wagę przy kontroli leczenia należy przyłożyć do obserwacji objawów klinicznych. Jest to najlepsza metoda oceny poprawy stanu pacjenta.

Oczywiście, oprócz tego należy wykonywać regularne badania krwi z pomiarem tT4. Standardowo badanie krwi zaleca się po 1–2 miesiącach od wprowadzenia leczenia, a gdy dawka zostanie ustabilizowana – raz na 6 miesięcy. Przy monitoringu pacjenta istotne jest punktualne pojawienie się na wizycie, gdyż od godziny pobrania krwi po podaniu tabletki zależy jej wynik. Lekarz weterynarii może zalecić przyjście z pupilem np. o czasie podania tabletki lecz bez jej podawania, albo 3-6 godzin po podaniu leku – istotnie zmienia się wtedy interpretacja wyniku.

Wchłanianie leku jest zaburzone przez pokarm, w związku z tym zaleca się podawanie lewotyroksyny na 2 – 3 godziny przed posiłkiem. Jeśli taki odstęp nie jest możliwy, najważniejsze jest zachowanie nawet mniejszego, ale zawsze tego samego odstępu od karmienia taką samą porcją pokarmu.

Czas do wycofania się objawów klinicznych jest zmienny i zależny od objawu. Przykładowo:
apatia – 1–2 tygodnie,
odrost włosa – 1–4 miesiące (a w początkowej fazie może dojść nawet do jego silniejszej utraty),
zmniejszenie masy ciała – 2 miesiące,
poprawa pracy serca – 1–2, a nawet 12 miesięcy,
objawy neurologiczne – 2–3 miesiące.

Cała trudność niedoczynności tarczycy leży w jej rozpoznaniu. Objawy są nieswoiste, a parametry krwi mogą być zaburzone przez inne choroby czy leki. Dlatego też kluczem jest uważna obserwacja swojego pupila i wykonanie zalecanych przez lekarza badań. W przypadku prawidłowej diagnozy – rokowanie jest bardzo dobre.

Strona dla właścicieli zwierząt z niedoczynnością tarczycy: www.niedoczynnosctarczycypsow.pl

Źródła: Canine Hypothyroidism – Sylvie Daminet (Chronic Disease Management for Small Animals) Recent approaches in diagnosis and management of canine hypothyroidism: A review – Manu Jaiswal, PC Shukla, Amita Tiwari Canine hypothyroidism: diagnosis and treatment – Felicitas S. Boretti Canine Hypothyroidism – David Bruyette (Clinical Small Animal Internal Medicine)