Podstawy nosework – jak zacząć?

Dobrze zorganizowane, regularne treningi nosework mogą być nie tylko świetną rozrywką dla każdego psa, ale również mieć zbawienny wpływ na jego codzienne funkcjonowanie i porozumienie z przewodnikiem.

Najważniejszy ze zmysłów

Zmysł powonienia jest dla psa najważniejszym ze zmysłów – z jego pomocą odbiera olbrzymią liczbę informacji o otaczającym go świecie. Jest też pierwszym zmysłem, którego pies używa po narodzeniu. Węszenie jest również przyjemne! System emocjonalny „seeking” (poszukiwanie) uruchamia większość obszarów dopaminowych w mózgu, a aktywuje się on u psa właśnie podczas węszenia. Dlatego warto zacząć trenować sporty kynologiczne, w których wykorzystuje się zmysł powonienia – np. mój ulubiony nosework! Sport ten pojawił się w Stanach Zjednoczonych w 2006 roku. Stworzyli go profesjonalni trenerzy i przewodnicy szkolący psy do detekcji w służ- bach (wykrywające narkotyki i materiały wybuchowe) – Amy Herot, Ron Gaunt i Jill Marie O’Brien. Obserwując pozytywne zmiany w zachowaniu szkolonych przez siebie psów uznali, że warto to wykorzystać w pracy z psami towarzyszącymi.

Choć nosework wywodzi się z detekcji służbowej, jest sporo różnic między nimi. Do służb trafiają wybrane rasy (najczęściej owczarki niemieckie, holenderskie oraz belgijskie, czasem też teriery walijskie, foksteriery i spaniele), odbywa się wieloetapowa selekcja. Różni się też styl pracy. Psy w służbach są kierowane przez przewodnika do miejsc, które mają sprawdzić. Istotny jest też sposób, w jaki oznaczają miejsce ukrycia narkotyków czy materiałów wybuchowych. Psy służbowe mają też swoje specjalizacje i pracują pod większą presją, bo od nich może zależeć ludzkie życie. W sporcie swoich sił może spróbować każdy pies, niezależnie od rasy czy predyspozycji. Podczas pracy zwierzak samodzielnie przeszukuje ring i może w dowolny sposób oznaczać miejsce ukrycia próbki zapachowej. Rywalizuje się w różnych kategoriach (kategoria to rodzaj ringu), ale przede wszystkim to forma zabawy. W razie pomyłki lub nie- powodzenia nie wybuchnie bomba, na rynek nie trafią też podejrzane, szkodliwe substancje. Choć o tym ostatnim niestety często zapominają przewodnicy, nakładając na psa dużą presję w obawie o wynik zawodów.

Podstawy nosework

Regularne i odpowiednio prowadzone treningi mogą mieć fantastyczny wpływ na całe życie zwierzęcia. Psy uczą się samodzielnej i metodycznej pracy oraz skupienia na zadaniu. Wpływa to na nie wyciszająco, stają się pewniejsze siebie oraz zanikają niektóre zachowania problemowe o podłożu lękowym. Ćwiczenia budują też niesamowitą więź psa z przewodnikiem opartą na komunikacji, a nie posłuszeństwie. Niestety jednak niewłaściwie prowadzone zajęcia mogą być przyczyną frustracji, zbyt pobudzać psa lub spowodować spadek motywacji do pracy węchowej. Warto mieć się na baczności!

Mając już całkiem spore doświadczenie w noseworku i możliwość obserwacji psów nie tylko na treningach, ale także podczas zawodów (jestem sędzią Polskiej Ligi Nosework), często widzę nerwowość i brak dokładności podczas przeszukania przez psa ringu. Bywa, że pies nie wie, jak zachować się przy próbce zapachowej, zawodzi komunikacja w zespole (przewodnik-pies). Chcąc wyeliminować te błędy u psów ćwiczących w naszym Klubie, stworzyłem autorski program treningowy, który nazywam „fundamentami nosework”.

Budowanie motywacji

Motywacja jest kluczem do sukcesu podczas treningu z psem. A w noseworku potrzebujemy jej nie tylko do znalezienia próbki zapachowej, lecz także do poszukiwania stożka zapachowego. Budowanie motywacji (zarówno do znalezienia, jak i poszukiwania próbki) zaczynamy już na początku treningów. Dlatego przygodę z nosework warto zacząć od ćwiczeń ze smaczkami, a zapach wprowadzić przez tzw. „parowanie” (umieszczenie razem próbki zapachowej i smakołyka). Musimy pamiętać o stopniowym i zrozumiałym dla psa podnoszeniu poziomu treningu oraz jego umiejętności. Nie bez znaczenia są odpowiednie nagrody i dobry timing przewodnika.

Metodyczna praca

Umiejętność metodycznej pracy wpływa wyciszająco na psa (nie tylko podczas treningu). Dzięki niej pies jest lepiej skoncentrowany, traci mniej energii i w wyższych klasach daje dużo lepsze wyniki. Brak systematyczności i spokoju podczas przeszukania często powoduje frustrację i stres u psa, a przewodnik może mieć wtedy problem z odpowiednim czytaniem psich sygnałów.

Świadomość zapachu

Świadomość zapachu to nie tylko wiedza, czego pies szuka, ale także pewność w zachowaniu, gdy odnajdzie próbkę zapachową. W noseworku zwierzę musi zapamiętać zapachy, których będzie poszukiwało. Na ich „wprowadzenie” mamy kilka metod, których możemy używać naprzemiennie. Po utrwaleniu zapachów warto dodać do treningu ćwiczenia budujące pewność siebie przy próbce zapachowej, by pies nie rezygnował ze wskazywania jej w momencie zawahania przewodnika.

Oznaczanie

Brak umiejętności oznaczania próbki zapachowej może być przyczyną frustracji (a w efekcie zachowań destrukcyjnych – np. chwytania próbki w zęby), bo pies nie wie, czego przewodnik od niego oczekuje. Chcąc tego uniknąć, obecnie uczę oznaczania jeszcze zanim pies zetknie się z docelowymi zapachami, a potem utrwalam je podczas ich wprowadzania. Choć oznaczanie jest dla nas – przewodników – wygodnym rozwiązaniem (pies wyraźnie wskazuje, że odnalazł próbkę za- pachową), musimy jednak pamiętać, że potrafi być zwodnicze. To jedyny wyuczony element w pracy węchowej.

W pewnych sytuacjach (np. przy dużym stresie lub zmęczeniu) może go za- braknąć. Może też wystąpić w miejscu, gdzie nie ma próbki za- pachowej. Dlatego bardzo ważne jest umiejętne czytanie przez przewodnika sygnałów wysyłanych przez psa (tzw. zmian w zachowaniu).

Komunikacja

Komunikacja to wysyłanie i odbieranie sygnałów między psem i przewodnikiem. W noseworku duży nacisk kładziemy na komunikację niewerbalną. Dla psa jest ona naturalna, ale przewodnik musi się jej nauczyć. Podstawą jej jest „czytanie psa”, czyli rozróżnianie tzw. zmian w zachowaniu (są to etapy pracy psa w noseworku). Ważna jest też umiejętność wyłapywania różnic między pracą w poszukiwaniu stożka i na stożku zapachowym, reakcji na zapachy zwodnicze. Dodatkowo przewodnik musi umiejętnie wspierać psa podczas przeszukania (zarówno biernie, jak i czynnie), czasem przejąć kontrolę nad nim. Umieć się ustawić, by nie blokować ani nie sugerować ni- czego psu.

Rola przewodnika w noseworku nie należy do najłatwiejszych, ale uczy nas dużo o naszym psie. Uczymy się wysyłać i odbierać komunikaty, reagować na zmiany zachowania oraz ufać psu. Warto podczas treningów i zawodów korzystać z lin- ki. To dobre narzędzie do komunikacji i kontroli. Często też daje psu poczucie bezpieczeństwa. Nosework, choć może wydawać się łatwym sportem, w rzeczywistości jest bardzo wymagający. W zamian daje jednak bardzo dużo korzyści (oczywiście pod warunkiem, że zabierze- my się do tego prawidłowo).

Jeżeli chcesz zacząć tę przygodę z nami, zapraszam na trening oraz kursy online Centrum Edukacji Kynologicznej Zuzik lub Klub No- sework Warszawa). Znajdziesz nas też na HiPets oraz stronach www.zuzik.pl i www.nosework-warszawa.pl